Kitap Analizi: Başlatmak Sürdürmek Bitirmek

Kitap, şemalar perspektifinden ilişki sorunlarına odaklanıyor. Bu yazıda kitabı kısaca özetleyen bir içerik bulacaksınız. Şemalar için ileri okuma yapabilirsiniz. 

Başlangıç Dönemi

Bir şekilde bize benzeyen biri seçiyor ve bir ilişki içerisine giriyoruz. Kendimizi ifade ettikçe, duygularımızı, isteklerimiz, ihtiyaçlarımızı söyledikçe yakınlaşıyoruz.  Farklı ihtiyaçlarla birlikte üç temel ihtiyaç içerisindeyiz: sevgi, saygı ve güven. Sevgi, sevmek sevilmek ve ait olmayı içerir. Beni seveni nasıl bulurum diyenler için öncelik kendinde saklı, sevilebilir olduğunuzu kabul etttiğinizde seveni bulmak kolay olacaktır.

Bir ilişki şart mı peki? İlişkinin sağladığı temel besinler şart; sevgi, saygı, güven. Bu besinler farklı sosyal alanlarda farklı dozlarda sağlanabiliyor da olabilir pek tabii.

İlişki başlatamamanın pek çok sebebi olabilir; reddedilme korkusu, karşı tarafın inancı tam oluşmadan ilişkinin bir adını koyma telaşı, ilk adı karşı taraftan beklemek, kankalık… 

İlişki içinde olmak, net stabil bir düzende olmak demek değildir, bir matematiği yoktur, “şöyle yaparsam böyle der” denilemez, dinamiktir. Kendimizi açık ve net ifade ettiğimizde sürer, dans gibidir, o ilişkin ritmi bize bağlıdır, adımlarımızla uyumlanırız.

 

İlişkilerde şemalar:

Kusurluluk Şeması: Sevildiğini defalarca duysa bile, kendini eksik hisseder, sevgiden ve reddedilmekten korkar.

Kuşkuculuk Şeması: İnsanların her an incitebileceğinden endişelenir, sevdiği kişinin beklenmedik bir şey yapması korkusuyla ilişkiden kaçar.

Terk Edilme Şeması: Her an aldatılabilirim, terk edilebilirim düşüncesindedir, kıskançlık duygusu yoğundur, evhamlar vardır.

Duygusal Yoksunluk Şeması: Beni kimse sevmeyecek der, sevilmeye layık olmadığına inanır.

Mükemmelliyetçilik/başarısızlık Şeması: İlişkide bulunduğu kişinin kendisini ‘taşımasını’ onu temsil etmesini, bulabileceğinin en iyisini bulması gerektiğine inanır. Mükemmelliyetçilik yanında başarısızlık şemasını getirir, bir yandan en iyisini ararken bir yandan layık olmadığına inanır, ya ikilemde kalır, ya da bu fikirden kaçar, ya da üzerine gider ve ilişkiyi dener.

Fedakarlık Şeması: Karşısındaki için pek çok şey yapan ve karşılık bulamayandır. ilk zamanlarda ilişkiyi ilerletmekte başarılı olur ancak bir zaman sonra ciddi sorunlar yaşanmaya başlar.

Duyguları Bastırma Şeması: “Duygumu söylersem ya da gösterirsem sonu gelmez, canım yanar” düşüncesi içerisindedir.

 

Reddedilme olasılığını göze alarak, farklı aşamalarda farklı olabilmeye anlayış göstermek, bir noktada da bitebileceği ihtimaliyle yola çıkmak keyifli bir ilişki yaşamaya katkı sunacaktır. Çok kontrol etmemek, belirsizliğe dayanabilmek ilişkide önemli anahtarlardandır. Her şeye rağmen ve bir şekilde ilişkiler başlar, bu ilişki içerisinde ihtiyaçlar karşılandıkça sürer ki aslında bakarsak ilişkinin amacı da bu temel ihtiyaçların karşılanmasıdır. Buna ulaşılmadığında iletişim problemleri başlar. Burada etkili iletişim becerilerinin kullanılması sağlıklı ilişkiyi getirecektir.

 

“Sen eskiden böyle değildin”

Bu cümle ilişkinin başında var olan durumların, süreçte olmadığı/azaldığı anlarda duyulan cümle olmaktadır. İlişkinin bir seyri var, başlar ve sürer. Başlangıçta var olanlar daha sonrasında olmayınca bunlar bir sorun ve tehdit gibi algılanabiliyor. Orada duygusal yoksunluk şemaları devrededir; “beni sevmiyor, sevmeyecek …” Bunu çözmenin en güzel yolu iletişim kurmak, konuşmak. Ne hissediyorsun, ne bekliyorsun, neye ihtiyaç duyuyorsun, ne düşünüyorsun? Konuşmak zorlandığında bir miktar alan açmak, biraz sakinleşmek adına uzaklaşmak mola vermek etkili olacaktır, ancak denge önemli, çekip gitmekten bahsetmiyoruz etkili iletişime devam etmek için mola vermek.

Kıskançlıkta dönüp bir kendimize bakalım: Bana dokunan asıl şey ne? Karşımdakinden bağımsız bende zedelenen ne? Kıskanç kişiler çoğunlukla, sevgi değil, saygı üzerinden zedelenirler. Başarılı olmak, onay almak, takdir edilmek, statü elde etmekle telafi edilmeye çalışılır.

 

Peki, çift terapisi ne zaman gereklidir?

Çiftler, sürekli aynı gündemde tartışmadaysa, bir çözüm alınamıyorsa, ev dışında da zorlanmalar başladı ve hayat kalitesi düştüyse bir uzmanın ışık tutması sağlıklı olacaktır. Çift terapisi ilişkinin dinamiğini değiştirebilen önemli bir etmen olabilir. Çiftlerin bireysel terapi süreçleri ve bireysel değişimleri de ilişkiyi değiştiren etmenlerden olacaktır.

Bitirmek de, devam etmek de mümkündür. Bitirme aşamasında gündeme gelen, kararı zorlaştıran çeşitli sorunlar da olacaktır; çocuk/çocukların varlığı, kaybetme korkusuyla devam etmeye çalışmak, elalem ne derler, bitirme kararını karşı taraftan beklemek,bir daha başkasını bulamam yalnız kalırım endişesi … 

Tek başına mutluyken evlendiğinde/bir ilişki sürecinde daha mutlu olunabilir. “Mutsuzum ama başlarsam mutlu olacağım” fikri hayal kırıklığına uğratabilir. Mutlu başladığınız ama mutsuzlukla devam ettiğiniz ve çözümleyemediğiniz bir ilişki süreci de olabilir. Her şey mümkün.  Bağlanmak ve ayrılmak önemli bir beceri, bağlandığınız kişiden ayrıldığınızda bir tetiklenme yaşamadıysanız, hayatınıza sağlıklı bir şekilde devam edebiliyorsanız başarılı bir ayrılık olmuştur diyebiliriz. Elbette ayrılık da bir yas sürecidir, ve acısı olacak mutsuz edecek ve üzecek. Yası yaşamak, tamamlamak için de kendinize zaman tanıyın.

Meraklısına ileri okuma: Şema Terapi-Ayırıcı Özellikler